Bezpieczny ZHR

Nietykalność cielesna i bezpieczeństwo dziecka są zasadą kardynalną. Jakakolwiek, również dopuszczana przez niniejsze Wytyczne (i wymieniona poniżej) forma kontaktu fizycznego, może mieć miejsce jedynie za zgodą dziecka. W każdym przypadku powinna być respektowana i szanowana godność, intymność i prawo do prywatności małoletniego.

• Każda instruktorka, każdy instruktor, każda osoba pełniąca jakąkolwiek funkcję i każdy członek personelu zatrudnianego przez ZHR ma obowiązek reagować adekwatnie w celu ochrony małoletniego zawsze gdy okoliczności mogą wskazywać na to, że małoletni może być, jest lub był ofiarą przemocy seksualnej, mogła być naruszona jego godność, intymność, prawo do prywatności, lub podejmowane były wobec niego inne zakazane lub niebezpieczne zachowania.
• Niedopuszczalny jest podtekst seksualny w jakichkolwiek zajęciach, grach, zabawach, gawędach czy elementach fabularnych, a także w komunikacji kanałami zdalnymi, w tym cyfrowymi.
• Sfera cyfrowa powinna być przedmiotem naszej szczególnej, oddzielnej troski. To, co dzieje się choćby na kanałach społecznościowych naszych środowisk harcerskich, jest istotnym i coraz ważniejszym obszarem oddziaływania wychowawczego. Narzędzia cyfrowe są częścią życia obecnych nastolatków oraz mogą być ogromnym ułatwieniem w pracy harcerskiej, ale generują też swoiste ryzyka – stąd konieczność monitorowania sytuacji i dobrego przykładu kadry, od stosowania odpowiedniego języka oraz netykiety, po zapobieganie takim zjawiskom, jak korzystanie z pornografii, cyfrowy mobbing, stalking, sexting, wykluczenie z określonych grup czy chatów aż po zjawiska przemocy seksualnej w świecie cyfrowym.
• Niedopuszczalne jest udostępnianie, umożliwianie kontaktu wychowanków lub tolerowanie dostępu wychowanków do jakichkolwiek treści o charakterze pornograficznym lub erotycznym.
• Zabronione są jakiekolwiek relacje romantyczne z wychowankami.
• Wchodzenie w jakikolwiek kontakt dotykowy z dzieckiem musi iść w parze z najdalej posuniętą roztropnością i rozwagą. Niedopuszczalna będzie każda forma kontaktu fizycznego w sytuacji sam na sam z wychowankiem, która będzie inna, niż opisana poniżej forma bezpiecznego kontaktu fizycznego, dokonywana za zgodą wychowanka. Oznacza to np. że pomoc w czynnościach higienicznych wobec młodszych dzieci (najczęściej zuchenek lub zuchów) powinna zawsze odbywać się w dyskretnej obecności przynajmniej dwójki wychowawców.
• Jedyne wyjątki od powyższej zasady niedopuszczenia kontaktu fizycznego sam na sam z wychowankiem to następujące formy bezpiecznego kontaktu fizycznego podejmowane bez celu ani kontekstu seksualnego:
  • poklepanie po ramionach lub plecach,
  • uścisk dłoni lub przybicie sobie „piątki”,
  • delikatne objęcie na powitanie,
  • dotykanie rąk, ramion czy barków,
  • trzymanie się za ręce w czasie modlitwy, obrzędów w kręgu, zabawy czy dla uspokojenia małoletniego w sytuacji wzburzenia emocjonalnego,
  • trzymanie za ręce małych dzieci w czasie spaceru,
  • przypadki, w których taki kontakt fizyczny jest podejmowany wyłącznie w celu ratowania życia lub zdrowia wychowanka lub innych osób, w sytuacji powstania bezpośredniego zagrożenia dla ich życia lub zdrowia, a kontakt fizyczny polega wyłącznie na odparciu zagrożenia i nie ma formy ani podtekstu seksualnego ani uczuciowego.

• Przykłady zachowań nieodpowiednich:
  • wszelkie formy okazywania niechcianej czułości,
  • pełne i mocne uściski i objęcia, tzw. „niedźwiadki”,
  • dotykanie piersi, pośladków i okolic intymnych,
  • dotykanie, klepanie w uda lub kolana, łaskotanie lub „mocowanie się” w silnym objęciu,
  • obejmowanie małoletniego, stojąc za jego plecami,
  • sadzanie na kolanach/siadanie na kolanach,
  • wszelkie formy masażu,
  • całowanie, w szczególności w usta,
  • kładzenie się albo spanie obok małoletniego,
  • okazywanie czułości w miejscach wyizolowanych, np. łazienki, ubikacje, prywatne pokoje,
  • komplementowanie odnoszące się do rozwoju fizycznego (w wymiarze seksualnym),
  • nawiązywanie z małoletnim słownych, tekstowych, fizycznych, wizerunkowych relacji romantycznych, zarówno bezpośrednio, jak i za pomocą środków komunikowania się na odległość.
• Niewłaściwe będą zatem niektóre popularne integracyjne gry i zabawy ogniskowe, np. „samolocik”, „zróbmy kółka dwa”, „co może zrobić ta ręka?”, „buziak na noc w kręgu”, „misie dwa”, czy praktykowana w niektórych środowiskach zabawa w przykrywanie kocem i polecenie „zdjęcia z siebie czegoś niepotrzebnego”. Kadra nie powinna również brać udziału w innych zabawach czy grach wymagających użycia bliskiego kontaktu i siły fizycznej, np. „Stella” lub podobne, przy czym nie oznacza to zaniechania nadzoru nad takimi zajęciami – taki nadzór powinien być sprawowany dla dobra i bezpieczeństwa wychowanków.
• Ważne jest zapewnienie intymności w umywalniach, pod prysznicami czy na kąpielisku, co może być wyzwaniem szczególnie w warunkach obozowych. Warunki obozowe nie usprawiedliwiają jednak stawiania dzieci w sytuacjach, które mogą być dla nich krępujące. Należy zadbać o komfort każdego uczestnika, zgodnie z jego potrzebami. Szczególnie ważne jest zadbanie o kwestie związane z dojrzewaniem płciowym, np. sytuacja pierwszej menstruacji w warunkach obozowych.
• Co do zasady, osoby dorosłe nie powinny spać w tych samych pomieszczeniach lub namiotach co wychowankowie. W wyjątkowych sytuacjach jest to możliwe, jeśli w danym pomieszczeniu śpi więcej niż jedna osoba dorosła, jak również w odniesieniu do kadry (w komendach).
• Jeżeli konieczne jest indywidualne spotkanie z wychowankiem – np. w ramach pracy nad próbą, stopniem czy sprawnością – należy zadbać, żeby inni członkowie kadry byli o tym spotkaniu poinformowani, a warunki pozwalały na możliwą transparentność (np. uchylone drzwi, podniesiona poła namiotu).
• Podobna zasada powinna dotyczyć np. wizyty u obozowej pielęgniarki/lekarza: ktoś z kadry powinien być blisko, przy zachowaniu niezbędnej intymności badania.
• Niepożądane są wszelkie inne zachowania, które mogą zostać uznane za nie mieszczące się w powszechnie przyjmowanych standardach okazywania sympatii podopiecznym lub wychowankom, np. indywidualne wręczanie specjalnych podarunków w sekrecie, których przyznanie nie jest wynikiem postępów wychowawczych podopiecznego i nie są one związane z metodą harcerską.
• Niewłaściwe będą też wszelkie interakcje w wychowankami, na które nie ma przyzwolenia jego rodziców lub opiekunów prawnych, zarówno w zakresie typu aktywności, jak i np. przyjmowania prezentów, nawet jeśli nie mają nic wspólnego z obszarem seksualności.
• Do form przemocy względem wychowanka należą także wszelkie zachowania, które ukazują wyższość jednej osoby nad drugą – brak szacunku do czyjejś pracy (np. nad porządkiem czy umundurowaniem), wydawanie poleceń, których wykonania nie można odmówić (lub grożenie karą za ich nie wykonanie), zmuszanie do wykonywania określonych czynności – jedynymi wyjątkami w tym zakresie są polecenia określonego postępowania w celu ratowania zdrowia lub życia, zapobiegania niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia, zapobiegania naruszenia przepisów prawa. Zgodnie z Konwencją Praw Dziecka, każda osoba poniżej 18. roku życia ma prawo do wyrażania zdania i otrzymania informacji we wszystkich sprawach jej dotyczących, bycia wysłuchanym oraz do odpoczynku.